Um lífshlaup

Reynir Hjartarson

Reynir ólst upp á hefðbundnu íslensku sveitarheimili þess tíma þegar heimskreppan gekk yfir og tæknin hafði ekki teygt sig inn í daglegt sveitalíf svo nokkru næmi. Vinnan var líkamlegt erfiði og hún kom snemma til sögunnar hjá börnum til sveita. Þau þurftu að hjálpa til við búskap og heimilisstörf strax og kraftar leyfðu – og helst nokkru fyrr. Systkinahópurinn var stór og því þurfti marga munna að metta. Bjarnfríður, móðir Reynis, eignaðist 11 börn á 22 árum. Hún var fötluð á fæti frá barnæsku og átti erfitt um gang. Gísli Hjörtur sótti vinnu þegar færi gafst til Patreksfjarðar og víðar og þá kom það í hlut Bjarnfríðar að sinna búskapnum með hjálp barnanna. Hún var sérlega lagin að kenna börnunum til verka. Reynir lýsir henni sem einstaklega lægnum verkstjóra sem gerði verkin að ánægjulegum leik. Hann eignaðist snemma byssu og mundi eftir sér 12 ára gömlum í fjörunni neðan við Rauðsdal að skjóta pokaendur, en undir því nafni gekk æðarfugl sem veiddur var til matar utan laga og réttar. Aldrei var amast við slíkri veiði af foreldrunum, enda stundum lítið um nýmeti. Klettarnir ofan við bæinn höfðu einnig mikið aðdráttarafl. Þar voru varpstöðvar fýls og þangað var leitað eftir eggjum á vorin. Þá var klifrað í kletta og prílað eftr sillum og stundum var litla systir, hún Lára, send af strákunum þangað sem erfiðast var að smeygja sér.
Þegar Reynir stálpaðist tók við sjómennska á opnum bátum á Breiðafirðinum til að veiða í soðið til heimilisins en síðan á vertíðarbátum frá Patreksfirði eða úr Flatey.
1946 fluttu foreldrar hans og yngri börnin til Reykjavíkur og Reynir, sem þá stóð á tvítugu, fylgdi í kjölfarið.
Viðdvölin í Reykjavík varð þó ekki löng því fljótlega hófu þau Jarþrúður Guðmundsdóttir sambúð og ákveðið er að setjast að í Moshlíð á Barðaströnd og stunda þar búskap. Jarþrúður var dóttir Guðmundar J. Einarssonar sem þá bjó á Brjánslæk en Moshlíð er næsti bær þar fyrir utan.
Þetta var síður en svo álitleg jörð og hafði verið í eyði um þriggja ára skeið, húsakostur allur illa farinn og þurfti endurbóta við. 1948 flytja þau vestur þangað og hefja búskap. Það var mikið átak fyrir kornung hjónin að lagfæra húsakostinn, byggja við íbúðarhúsið, kaupa sér bústofn og allt það sem þurfti til búskapar inni og úti.
Búið varð aldrei stórt og Reynir þurfti, líkt og faðir hans, að hafa úti allar klær til að drýgja tekjurnar og sótti til þess í vertíðarvinnu til sjós eða lands, ýmist til Flateyjar eða Patreksfjarðar. Búskapur átti vel við Reynir. Sérstaklega hafði hann ánægju af kindum. Um hann var einhverntíma sagt að hann væri rollusál. Það var þó ekki sagt í niðrandi merkingu heldur sem hrós úr munni konu sem vildi að hann tæki að sér kindur úr búi föður hennar þegar hann féll frá. Sumarið 1951 veiktist Reynir illa af heilahimnubólgu og var lengi milli heims og helju. Þá reyndi mikið á Jarþrúði að halda stækkandi fjölskyldunni saman en þriðja barnið fæddist þá um haustið. Það var ekki fyrr en um vorið 1952 að Reynir var orðinn þokkalega vinnufær að nýju.
Á þessum árum innflutningshafta og efnahagslegrar stöðnunar sem í hönd fóru, var erfitt um alla fyrirgreiðslu til að bæta húsakost, vélar og ræktun og því varð það niðurstaðan haustið 1959 að bregða búi og flytja til Patreksfjarðar. Hjónin festu þá kaup á húsnæði þar, og næstu árin þar á eftir stundaði Reynir sjómennsku með einum aflasælasta skipstjóra þess tíma, Jóni Magnússyni. Á þessum tíma var síldveiðiævintýrið í hámarki og Reynir talaði oft um þetta skeið sem skemmtilegasta og viðburðaríkasta tíma starfsævi sinnar. Þessi tími var samt tími mikillar fjarveru frá heimili og landið togaði því í.
Eftir að í land kom tók við tímabil þar sem starfsvettvangurinn var árstíðaskiptur. Hann var um allmargra ára skeið umsjónarmaður landgræðslunnar á svæðinu og í þá vinnu fóru sumrin. Á haustin var hann um árabil yfir slátursölunni á Patreksfirði en á veturna vann hann við fiskvinnslu, oft sem flokkstjóri eða verkstjóri. Um tíma var hann starfsmaður mjólkurbúsins á Patreksfirði og seinna vann hann við múrverk. Nokkur vor stundaði hann grásleppuveiði, ýmist með öðrum eða á eigin bát.
1977 fluttu þau hjónin aftur á Barðaströndina. Þau settust að á Krossholtum, þar sem lítill byggðarkjarni var að myndast, og bjuggu þar í húsi sem heitir Arnarholt. Á þeim árum sem þau dvöldu þarna eða fram til haustsins 1982 vann Reynir við það sem til féll; múrverk, smíðar, hrognaverkun, útgerð og veiði á hörpudisk svo eitthvað sé nefnt. Á þessum tíma endurnýjaði hann einnig kynni sín við sauðkindina, en núna sem frístundabóndi.
Eftir að þau hjónin fluttu til Reykjavíkur haustið 1983 vann Reynir í kjötvinnslu Goða allt þar til að heilsa og kraftar gáfu sig. Hann var samt ekki af því taginu að leggja árar í bát heldur tók til við að gera upp gamalt hús á Borðeyri, sem hann festi kaup á 1993. Brynjólfshús á Borðeyri varð upp frá því sumardvalarstaður hans og við þann stað batt hann sérstakar tilfinningar. Hans mesta ánægja var að dvelja þar og ditta að, fylgjast með fuglalífi og koma trjáplöntum á legg við aðstæður sem voru ekki beinlínis til þess hentugastar.
Síðasta ferð Reynis og Jarþríðar að Borðeyri var farin á liðnu sumri. Þá var hreyfigetan orðin lítil og búið að leggja bílprófinu fyrir fullt og allt. Eftir þá ferð var Reynir þess fullviss að þeim kafla í lífi hans væri lokið en samt sem áður var engin uppgjöf í stöðunni – hann varð sér úti um rafknúna skutlu og notaði hana til útrásarferða. Ekki þó til að leggja heiminn að fótum sér heldur til að njóta útiveru, fá sól í andlitið og skoða mannlífið og gróðurinn.
Þrjú barna þeirra Jarþrúðar búa erlendis. Þau hafa verið sérlega dugleg að heimsækja foreldra sína og að jafnaði komið ekki sjaldnar en tvisvar á ári í heimsókn. Á síðasta ári voru jólin tekin snemma því um mánaðamótin nóvember/ desember komu öll börnin í heimsókn og dvöldu hjá þeim í nokkra daga.
Reynir og Jarþrúður hafa síðustu árin búið að Hólabergi 78. Í sama heimilisfangi, þó í öðru húsi sé, býr Hrefna dóttir þeirra og hennar fjölskylda. Þetta fyrirkomulag hefur reynst þeim happadrjúgt síðustu árin og gert þeim kleyft að lifa sjálfstæðu lífi mun lengur en ella. Það hlutverk sem sem Hrefna og Guðmundur hafa haft á hendi verður seint ofmetið.
Kallið kom snögglega. Sýking í fæti sem í upphafi virtist sakleysisleg leiddi til sjúkrahúsvistar 2. janúar, en í kjölfarið fylgdi hjartaáfall og síðan hófu önnur líffæri mótmæli. Á gjörgæsludeild Landspítalans við Hringbraut lauk svo þeirri lífsgöngu sem hófst í lágreistum torfbæ vestur á Barðaströnd síðla sumars fyrir ríflega 82 árum síðan. Eiginkona Reynis, samferðamaður, baráttufélagi og besti vinur fylgdi honum síðustu sporin og hélt í hönd hans þegar hann andaðist. Fráfalli Reynis tekur hún af því æðruleysi sem henni er eðlislægt og segir: “Hann óskaði sér þess að fara fljótt og ég get vel unnt honum þess”.